Το χρυσό τσακάλι και ο χαμαιλέοντας είναι δύο από τα πολλά σπάνια είδη της Σάμου, έναν από τους τελευταίους νησιωτικούς παραδείσους της Μεσογείου από πλευράς βιοποικιλότητας.
Το χρυσό τσακάλι είναι ντροπαλό. Κινείται πάντα διακριτικά, συνήθως τη νύχτα, σε απόσταση από τον άνθρωπο. Αν γίνεται αντιληπτό, είναι συνήθως από τη χαρακτηριστική κραυγή του. Εξίσου δύσκολος είναι και ο εντοπισμός του χαμαιλέοντα, που την περίοδο αυτή πέφτει σε χειμερία νάρκη και τις θερμότερες εποχές καμουφλάρεται στη βλάστηση.
Η ζωή στη στεριά και στη θάλασσα της Σάμου είναι συναρπαστική – τουλάχιστον για τους βιολόγους. Περισσότερα από 1.500 είδη φυτών έχουν καταγραφεί στο νησί –ανάμεσά τους, 60 είδη ορχιδέας– και εκατοντάδες είδη πουλιών, θηλαστικών και ερπετών, εκ των οποίων πολλά σπάνια ή απειλούμενα. Εξίσου εντυπωσιακή είναι και η θαλάσσια ζωή στην περιοχή, τόσο στα ρηχά νερά όσο και στα βαθύτερα. Στο ανοιχτό της πέλαγος συναντάμε κάποιους από τους σημαντικότερους εναπομείναντες πληθυσμούς θαλάσσιων θηλαστικών στη Μεσόγειο.
Το χρυσό τσακάλι και ο χαμαιλέοντας της Σάμου είναι μοναδικά, το καθένα για δικούς του λόγους:
Το πρώτο, οφείλει την ονομασία του στην ξανθή του γούνα: το χρυσό τσακάλι.
Δεν αποτελεί κίνδυνο για τον άνθρωπο και δεν είναι μεγαλύτερο από ένα μεσαίου μεγέθους σκύλο.
Είναι δυνητικά παμφάγο καθώς τρώει τρωκτικά, έντομα, νεκρή σάρκα και φρούτα.
Το τσακάλι βρίσκεται κυρίως σε καλλιεργήσιμες περιοχές όπως σε ελαιώνες, αμπέλια και σε πεδινά υγρά εδάφη, μέρη δηλαδή κατάλληλα για κρυψώνες και εύρεση τροφής.
«Η Σάμος είναι το τελευταίο νησί της Μεσογείου που εξακολουθεί να φιλοξενεί σημαντικό πληθυσμό του χρυσού τσακαλιού», εξηγεί η κ. Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια Έρευνας στο Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος. «Ζουν δίπλα μας και δεν τα βλέπεις ποτέ! Μόνο τα ακούς τη νύχτα. Κι αυτό, διότι αποφεύγουν τον άνθρωπο και κινούνται πολύ διακριτικά, ώστε να μη γίνονται αντιληπτά».
Οι υπάρχοντες, λιγοστοί, πληθυσμοί του τσακαλιού καταγράφονται κυρίως γύρω από παράκτιες και πεδινές εκτάσεις, συνήθως κοντά σε οικισμούς. «Είναι ένα πολύ σημαντικό ζώο για το οικοσύστημα, καθώς τρέφεται κυρίως με τρωκτικά και βοηθάει έτσι στη συγκράτηση του πληθυσμού τους. Δυστυχώς, όμως, από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 ο πληθυσμός του μειώνεται συνεχώς εξαιτίας της εντατικοποίησης της γεωργίας, των αυτοκινητικών ατυχημάτων. Συχνά θανατώνεται και με δηλητήριο, παρότι σπανίως επιτίθεται σε οικόσιτα ζώα».
Το 2010, σε έρευνα της χερσαίας ερευνητικής ομάδας του Αρχιπελάγους παρατηρήθηκε ότι ο πληθυσμός του τσακαλιού στην Σάμο, αριθμεί περίπου 46 ομάδες, στα νότια, ανατολικά και δυτικά του νησιού, σε υψόμετρο κάτω των 430μ.
Πηγή: Αρχιπέλαγος
Το δεύτερο μοναδικό είδος είναι ο μεσογειακός χαμαιλέων.
Πηγή: mpalos.blogspot.gr
Πρόκειται για ένα αρχαίο ζώο, ένα ερπετό που επιβιώνει έως σήμερα από την εποχή των δεινοσαύρων.
Τα ειδικά κύτταρα του οργανισμού του, του επιτρέπουν να είναι καμουφλαρισμένος, για μία σχεδόν ολόκληρη ημέρα.
Ο χαμαιλέοντας δεν γίνεται το ίδιο χρώμα με την επιφάνεια που αγγίζει, αλλά αλλάζει χρώμα έτσι ώστε να μοιάζει με το φύλλωμα.
Διαθέτει μακριά συλληπτήρια ουρά, εξογκωμένα μάτια κινούμενα ανεξάρτητα από το άλλο.
Στη χώρα μας απαντούσε σε πολλά νησιά, αλλά σήμερα έχει εξαφανιστεί από όλα πλην της Σάμου. Την περίοδο αυτή βρίσκεται σε χειμερία νάρκη, ενώ τους θερμότερους μήνες βρίσκει ασφαλές καταφύγιο καμουφλαρισμένος στη βλάστηση. Τρέφεται με έντομα, βοηθώντας στη μείωσή τους. «Στο παρελθόν τα όμορφα αυτά πλάσματα κατοικούσαν σε πολλά νησιά του Αιγαίου, ενώ έως και πριν από λίγες δεκαετίες τούς συναντούσαμε επίσης στην Κρήτη και τη Χίο.
Η κάθετη μείωση του πληθυσμού του χαμαιλέοντα αποτελεί ένα ακόμη επίτευγμα των τελευταίων δεκαετιών, αποτέλεσμα της άγνοιας αλλά και της αδιαφορίας μέσα στην οποία συνεχίζουμε να πορευόμαστε στην Ελλάδα σήμερα», εκτιμά η κ. Μήλιου.
Πηγή: mpalos.blogspot.gr
Μία από τις κύριες απειλές για τον μεσογειακό χαμαιλέοντα είναι η λαθροθηρία. «Υπήρχε μεγάλο πρόβλημα στο νησί. Τους έπιαναν ζωντανούς και τους πωλούσαν ως κατοικίδια. Έγινε μεγάλη προσπάθεια, για πολλά χρόνια, με τον τοπικό πληθυσμό, ώστε να το καταπολεμήσουμε. Μάλιστα, χάρη στην εκπαίδευση που κάναμε στα σχολεία της Σάμου, τα τελευταία χρόνια είχαμε περιστατικά που εντοπίστηκαν εγκαίρως χάρη σε παιδιά που τα παρατήρησαν», λέει η κ. Μήλιου. Παράλληλα, την επιβίωσή του απειλεί και η καταστροφή των βιοτόπων του, καθώς και η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων, ιδίως των δακοκτόνων φαρμάκων.
Ωστόσο, με την τεκμηριωμένη έρευνα, τη συστηματική παρακολούθηση του είδους και τις δράσεις ενημέρωσης, που το ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ πραγματοποιεί τα τελευταία χρόνια, διαπιστώνεται μία στροφή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται ο χαμαιλέοντας από τους κατοίκους της Σάμου.
Περισσότερα για το χαμαιλέοντα στα παρακάτω video:
Τα δύο είδη μελετώνται από το 2009 από το Αρχιπέλαγος. «Είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους αποτελούν εδώ και πολλούς αιώνες απομονωμένους βιότοπους, γεγονός που κάνει και τη βιοποικιλότητά τους ιδιαίτερα ευάλωτη», εξηγεί η κ. Μήλιου. «Για τον λόγο αυτόν, μία μεγάλη πυρκαγιά μπορεί να αποβεί μοιραία».